Экономика

Атайын кызматтын башчысы Камчыбек Ташиев соңку бир айдан бери өлкөнүн аймактарын кыдырып, жергиликтүү аткаминерлердин иштери менен бюджеттик каражат кайда жумшалганын текшерүүдө. Буга чейин жыйын учурунда кармалган жетекчилер болгон. Коомчулукта мындай катаал чараларды колдогондор көп. Ошол эле маалда коррупцияга каршы бир киши эмес, мамлекеттик система иштеши керек деген пикирлер бар. Аймактагы жолугушуулар кадр маселеси боюнча дагы көйгөйлөрдү ачыкка чыгарууда.

“Башкы план боюнча ушул турган жерибиз сейил бак болушу керек. Бирок, колунда бийлиги, дүнүйөсү бар адамдар 40-50 миң элдин жыргалчылыгына карабай, өз кара баштарынын кызыкчылыгы менен колдонуп келатат. Бул тилке вице-мэр Жамалбек Ырсалиевдики. Көп жыл болуп калды”.

Туңгуч кичирайонунун тургундарынын ушундай билдирүүлөрү жумурай журттун алдында Бишкек шаарынын вице-мэри Жамалбек Ырсалиевди кечирим суратты. Ал өзү да айтылгандарды тастыктап, жерди кайра өз багытына кайтарууну убада кылды. Бирок Камчыбек Ташиев вице-мэрдин ишинде кылмыштын курамы бар болгондуктан, иш козголгонун, аны жоопко тартууга мажбур экенин билдирди.

“Жамалбек Ырсалиев, сиз бул жерде тургундардын алдында моралдык жоопкерчиликке жол бергенсиз. Мындан тышкары, сиз кылмыш жоопкерчилигине да жол бергенсиз. Мамлекет, муниципалитет, Бишкек шаары бул аймактан өз пайдасын алышы керек болчу. Ижара акысы алынышы керек эле, сиз болсо акысыз иштетип жүрөсүз. Бул жол берилгис, Бишкек шаарынын вице-мэри болгон сиздей адамга мүмкүн эмес! Ошондуктан, сизди биз жоопко тартышыбыз керек. Башка айла жок, биз жоопко тартпасак болбойт. Мына, ага карата чогултулган материалдар. Бул жерде эле эмес, башка жерлерде да сиз ижара чогултпоо тапшырмасын бергенсиз же калкалап келгенсиз. Бул жерде конкреттүү фактылар чогултулган. Сиздин материалдар боюнча тергөөгө чейин текшерүүлөр реестрге катталган. Ошондуктан, материалдарга ылайык тергөө-ыкчам иштерин жүргүзүү керек. Бул ишти ким жүргүзүүдө? Аны менен иш алып баргыла”.

Коопсуздук комитетинин кызматкерлери сурак жүргүзүү үчүн вице-мэрди тургундар менен жолугушуу өтүп жаткан жерден алып кетишти.

17-июлда атайын кызмат маалымат таратып, Ырсалиевге "кызмат абалынан кыянаттык менен пайдалануу" беренеси менен иш козголгонун, атайын кызматтын тергөө абагына камалганын билдирди. Ал Тунгуч кичи районундагы 1,5 миңдей чарчы метр жерди алты жыл бою "мыйзамсыз пайдаланылып келгенине тиешеси бар" экенин билдирди. Анын негизинде мамлекетке 3 миллион сомдой зыян келтирилгени аныкталганын, Ырсалиев менен кошо В.Н.А аттуу жаран да камалганын кабарлады

"Бул кичирайондогу №36 көп кабатуу үйдүн жанындагы жерге алты жылдан бери жеңил типтеги төрт коммерциялык объект, балдар үчүн аттракциондор орнотулуп, иштетилип турган. Болжол менен 1,5 миң чарчы метрди түзгөн муниципалдык жер тиешелүү мамлекеттик органдардын уруксаты жок мыйзамсыз ээленип алып, пайдаланылып келген. Сотко чейинки өндүрүштүн алкагында Ы.Ж.С. 2020-жылдан тартып Бишкек шаарынын вице-мэри болуп турганда кызмат абалын пайдаланып, ал коммерциялык объектилерди мыйзамсыз орнотууга колдоо көрсөткөн. Буга байланыштуу жергиликтүү бюджетке ижара төлөмдөрү түшпөй, олуттуу зыян келтирилген", -деп жазылган маалыматта.

Кармалган аткаминерлер, жеме уккан мэр

УКМК төрагасынын Бишкектин айрым жерлерине сапары жергиликтүү бийлик өкүлдөрүн камакка алуу менен коштолду. Былтыр Бишкек шаарына кошулган Новопавловка айыл өкмөтүндө сейил бакты куруудагы сапатсыз жумуш жана акчаны максатсыз пайдаланылганы айтылды. Ал жерде иш жүзүндө аткарылбаган же сапатсыз жасалган курулуш иштерине 32 млн сомдой каражат сарпталган. Аудитордук текшерүү 5 млн сомдон ашуун зыянды аныктаган.

Кыдыруу учурунда Ташиев муниципалдык аймактык башкаруунун башчысынын орун басарын, курулуш компаниясынын жетекчиси менен Ленин райондук администрациясынын техникалык көзөмөл адисин камакка алууну буйруду.

“Президентибиз айтып атат: “Эгерде мамлекеттин акчасын туура эмес пайдалансаңар, жеп коё турган болсоңор, элдин пайдасына жумшабай турган болсоңор, биз ошону таап чыгабыз дагы, биринчиден, он эседен кылып кайтарасыңар, экинчиден, түрмөгө отурасыңар”, - деп атат. Уктуңарбы ошону? Мына ушундай. Баарын камагыла! Айыл өкмөтүнөн тарта, аткаруучулар менен техкөзөмөлдү. Кармагыла! Алып кеткиле!”.

Муну менен катар Пригородное айылындагы сейил бактын курулушун карап чыккан Ташиев Бишкек шаарынын Муниципалдык мүлктү башкаруу департаментинин жетекчиси Бакыт Шеримбековду “чыныгы коррупционер” деп атап, камакка алууну тапшырды. Шеримбеков мурда ушул айыл өкмөтүнүн башчысы болуп турган. Мындан улам, кадр тандоодогу алешемдиктери үчүн мэр Айбек Жунушалиевди жемеге алды.

“Бул киши бул жерде айыл өкмөт башчысы болуп турганда паркта үч жолу тендер өткөрүп, үч жолу акчаны жеп алган. Парктын абалы мына, мына парктын абалын көрүп атасыз! Анан муну алып барып туруп дагы чоң кызматка коюп коюптурсуз. Мындай адамдар камалышы керек! Мына, чыныгы коррупционерди алып келип туруп, ДУМИнин башына коюп коюптурсуз. Бул эмне дегендик эми? Эмне кылышыбыз керек? “Маалыматым жок болчу”. Маалымат издегиле да. Коёрдун алдында муну изилдеш керек, кадр тандоону билиш керек. Кадр тандоону билбегендиктен, мамлекетибиз ушундай болуп атат мына. Жоопко тарткыла! Алып кеткиле! Камагыла, тез алып барып камагыла!”.

Дагы караңыз

Садыр Жапаров казынага кол салгандар жазасыз калбасын эскертти

Системдүү иш жүрбөсө башка-көзгө чапкылагандан не пайда?

Ташиев кадр маселесин бекеринен баса белгилеп жаткан жок. Анткени, ал кыдырган жердин баарында тең иштин өтөсүнө чыга албай, өз милдеттерин тыңгылыктуу аткара албай жаткан кадрлар кездешип, айрымдары камалып, кээси кызматынан алынып жатат.

Мамлекеттик саясатты талдоо борборунун директору Алмаз Тажыбай кыргыз бийлигинин кадр саясаты системдүү реформага муктаж экенин айтат. Ал азыркыдай бир нече таасир борборлору иштеп жаткан жана кадр өстүрүү системасы чаржайыт жүрүп жаткан жагдайда аркы-терки чапкылап камап-коркутканы менен кемчиликтер боло берерин эскертет.

“Мамлекеттик органдардын башчыларына эркиндик бериш керек. Кадрларды өздөрү тандап келет, эгерде кандайдыр бир жардамчысы кармалып калса, ошол жетекчи дагы жооптуу болуш керек. Тилекке каршы, бизде кандай болуп атат? Мына азыр мэрдин орун басары кармалды. Бирок мэрге эчтеке болбойт. Анткени, ал тандаган эмес ал орун басарды. Бизде, орусча айтканда, “козёл отпущения” деп, же башчысы күнөөлүү болот, а жардамчылары ордунда эле калышат. А бирок алар саботаж кылып атабы же болбосо кандайдыр бир тетири иштерди жасап атышабы – алар алынбайт. Ошон үчүн кадр системасын алмаштырыш керек. Анан бизде мамлекеттик органдардын башчылары болгондо, ал, мүмкүн, бир-экөөнүн жакындарын же жакшы иштегендерин саясий кызматка калтырат. Бирок калгандарын өйдө жактан, өкмөт жактан сунуштайт да, ошону менен бекитет. Анан башка кишинин командасы башка кишиге баш ийет. Алар чогуу иштеп кете алабы-кете албайбы, же саботаж кылабы деген ойлор болуп атат. Анткени, бизде команда түзүү, бир баалуулукка байлануу жок болуп атат”.

Ташиев соңку бир айдан бери өлкөнүн аймактарын кыдырып, жергиликтүү аткаминерлердин иштери менен бюджеттик каражаттын өздөштүрүлүшүн текшерип жатат. Токмок менен Ошто шаар мэринен тарта бир катар мамлекеттик мекемелердин жетекчилери жыйын өтүп жаткан жерден камакка алынды. Кара-Балта менен Шопоков шаарларынын мэрлери да жемкордукка шектелип кармалышты.

Президент Садыр Жапаров да аткаминерлердин жемкордукка шектелип кармалып жатышы тууралуу пикирин жарыялады. Ал фейсбуктагы баракчасына “Мамлекеттин акчасына кол салган бир дагы чиновник кеч болсо да жазасыз калбайт. Ошондуктан азыртадан оңолгула. Биздин убагыбызда мамлекеттин акчасын уурдоо деген болбош керек” деген пикирин жазды.

Автобекеттин имараты ретроавтоунаалар үчүн музей болору айтылган. 27 гектар жер тилкеси "Жаштар" жана "Октябрдын 40 жылдыгы" парктарынан бериле турган болгон. Бул эмне болгон компания жана ага берилип жаткан жер тилкелери тууралуу айтып беребиз.

Бишкектеги Батыш автобекети жана ага танапташ жайгашкан жер тилкелерин жеке компанияга берүү чечими ушул аптада белгилүү болду. Өкмөт башчынын биринчи орун басары Данияр Амангелдиев кол койгон токтомго таянсак, инвестор менен келишимди 28-апрелде Министрлер кабинети түзгөн жана Бишкек мэриясына 34 гектар (33,83 га) жер тилкесин тоорук (аукцион) өткөрбөстөн “Инвест Кей Жи Холдинг” компаниясына 49 жылга пайдаланууга берүүнү сунуштаган. Эртеси күнү Бишкек мэриясы дагы жерди инвестициялык долбоорлор үчүн мөөнөттүү пайдаланууга берүү боюнча келишим түзгөн.

Мэрияга кайрылганыбызда, анын кызматкери долбоор Министрлер кабинетинин көзөмөлүндө тургандыктан, медиа үчүн маалымат өкмөт жана инвесторлор менен макулдашып гана берилерин, ал үчүн кат жүзүндө кайрылуу керектигин билдирди.

Инвестициялык компаниянын директору Оксана Янковская жооп берүүдөн баш тартты.

“Мен кабарчылар менен сүйлөшпөйм. Бардыгын мэриядан аласыңар. Азыр сизге айтар эч нерсем деле жок. Ошондуктан, аларга кайрылууну сунуштайм”.

“Инвест Кей Жи Холдинг” компаниясы шаардын башка аймагында “Тазалык” муниципалдык ишканасы үчүн административдик жана андан сырткары эки имарат куруп бериши керек. Батыш автобекетинин имаратын ижарага берүү, жанаша жайгашкан аймагын көрктөндүрүү жана объектилерди куруу укугу менен ретроавтомобилдер музейин уюштуруу каралган. “Жаштар” жана “Октябрдын 40 жылдыгы” сейил бактарын реконструкциялашы жана көрктөндүрүшү керек. Батыш автобекетинин маңдайындагы Жибек Жолу проспектисиндеги жер астындагы өтмөктү оңдоп, Бишкек шаарынын муниципалдык менчигине өткөрүп берүү каралган.

Ростов жана Ала-Арча көчөлөрүндөгү объектилердин курулушу аяктап, пайдаланууга берилгенден кийин, алардын 10% Бишкек мэриясына өткөрүлүп берилет же болбосо ошого барабар сумма борбордун бюджетине которулат. Калган объектилер “Инвест Кей Жи Холдингдин” менчиги болуп калат.

Дагы караңыз

Батыш автобекети баш болгон 34 гектар жер жеке компанияга 49 жылга берилди

"Шаардык кеңештин укугу чектелүү"

Мэриянын маалыматында келишим “турак жай жана коммерциялык объектилерди курууга, реконструкциялоого жана жакшыртууга инвестициялоо боюнча комплекстүү долбоорду ишке ашырууну” көздөй турганы айтылган.

Бишкек шаардык кеңешинин депутаты Рысбай Аматовдун айтымында, муниципалдык жерлерди инвесторго ижарага берүүдө шаардык кеңештин кийлигишүү укугу чектелген. Ал Бишкекте кайсы бир мөөнөткө ижарага берилген жерлерге түбөлүктүү объектилерди куруу эрөөн-терөөн болбой калганын айтат.

“Шаардагы жерлердин бардыгы комплекстүү бир компания менен келишим түзүлүп, ижарага берилди деп атпайбы – ал материалдар шаардык кеңешке кирбейт. Сессия болгондо деле бул маселе көтөрүлүшү мүмкүн, бирок жөн эле талкуу болот. Биздин уруксат бергенге укугубуз жок. Башкы планда автобекет, мисалы, "бир коомдук ишкана", анан кийин “ии” деп туруп, "көп кабаттуу турак жай курууга" деп коюшу мүмкүн. Жерде бир эле багыт жазбайт, төрт-беш багыты болуп калат. Ошого жараша булар кайсынысына туура келсе, ошонусу менен куруп кете бериши мүмкүн. Мисалы, сейсмология жагынан болобу-болбойбу деп, болот десе кура берет. Куруп эле атпайбы. Бизде борбордун чок ортосунда эле толтура 12-15 кабат үйлөр курулуп бүттү го. Беш жылдык, 49 жылдык жашыл китеби менен эле куруп салды. Эгерде ГПИден ошондой уруксат берилген болсо, мисалы сиз 5 жылга ижарага жер алдыңыз, ошого ылайык 12 кабат үй сала аласыз десе, ижара акысы менен аласыз дагы, салып туруп сатып жибересиз. А тиги сатып алган адамдар ижарасын төлөп жүрө берет өмүр бою. Ижара акысы кала берет. Мунун муниципалитетке пайдасы – өмүр бою ижарасын алат”.

"Тышкы инвесторлорду курулушка эмес, технологиялык долбоорлорго тартуу керек"

Батыш автобекетин мамлекетке алуу жана анын жерин инвестициялык долбоорго колдонуу иши 2-3 жылдан бери айтылып келди. 2024-жылдын май айында президенттин иш башкармасы Каныбек Туманбаев айтып чыккан эле. Туманбаев автобекеттин ишин текшерүүгө барып, Бишкектеги автобекеттер шаар сыртына чыгарыларын жана бул президенттин демилгеси экенин билдирген. Батыш автобекеттин имараттары оңдолуп, аларга калкты тейлөө борборлору, мамкаттоо өңдүү мамлекеттик мекемелер жайгаштырыларын айткан.

Октябрда автобекет ишин толук токтотуп, анын аймагындагы ижарада олтурган ишкерлер менен келишимдер үзүлгөн. Көп өтпөй Министрлер кабинети автобекетти Мамлекеттик мүлк фондунун карамагынан чыгарып, Бишкек мэриясынын колуна өткөргөн.

Ноябрда Бишкектин мэри Айбек Жунушалиев журналисттер менен жолугушуп жатып, автобекеттин ордуна заманбап объект куруу боюнча инвестициялык долбоор бар экенин айткан. Бирок, кандай долбоор жана инвесторлор ким экендигин тактаган эмес.

Автобекетти жана анын жака-белиндеги ири аянттарды узак мөөнөткө ижарага берүүнүн жана чет элдик инвесторду тандап алуунун тартиби менен жүрүшү ачык-айкын болгон жок. Шаар ортосунда өлкөнүн чар тарабынан каттаган жүргүнчү каттамдарынын башын бириктирген автобекетти капыл-тапылынан шаар сыртындагы эч шарты жок талаага көчүрүп салышы коомдогу күдүк ойлорду көбөйтүп салды.

Жарандык активист Мавлян Аскарбеков Батыш жана Чыгыш автобекеттери шаардын ичиндеги кыймылды тейлеген бойдон калып, шаар аралык каттамдар үчүн чет жакага дагы эки автобекет куруу туура болмок деген пикирде. Ал ырас калаа ортосундагы чоң аянттарды натыйжалуу иштетиш керек болсо, шаар куруу, курулуш жаатындагы долбоорлорду ички инвесторлорго берип, тышкы инвесторлорду ири жана технологиялык долбоорлорго тартуу зарыл деп эсептейт.

“Негизи курулуш жаатында чет элдик инвесторлор эмес, ички инвесторлорду колдоо, шарт түзүп берүү мамлекеттин биринчи милдети болушу керек. Эгер ошончолук эле кура турган болсо, биздин ички инвесторлор, өзүбүздүн курулуш компанияларынын деле дарамети жетиштүү. Ал эми тышкы инвесторлорду ири, технологиялык долбоорлорго чакырсак болот. Маселен, кен байлыктарды иштетүү, сейрек кездешүүчү металлдарды казып чыгуу, аларды кайра иштетүү, Кытай-Кыргызстан-Өзбекстан жолу сыяктуу долбоорлорго тышкы инвесторлорду тартуу керек. Аларды сынак аркылуу чакырып, кандай шарттарда берилип жатат, ким жоопкерчиликтүү деген маалыматтардын бардыгы ачык болушу зарыл”.

Дагы караңыз

Батыш автобекети жери, мүлкү менен кошо мэрияга берилди

Инвестор ким, анын аброю кандай?

“Инвест Кей Жи Холдинг” компаниясы 34 гектар жерге ири инвестиция салам деген келишим түзгөндөн туура 3 ай мурда же 27-январда түзүлгөн. Негиздөөчүсү кипрдик ишкер Алексей Губарев менен ага таандык INVEST KG HOLDING LIMITED компаниясы болсо, жетекчиликти Оксана Янковская аткарары көрсөтүлгөн. Экөө ошол эле датада дагы бир “Автовокзал Музей” деп аталган ишкананы каттатышкан. Кипрдин компаниялар реестрин карасак, ал жакта Алексей Губаревдин наамына 60 компания катталган.

Губарев технологиялык жана инвестициялык чөйрөдө таанымал, бирок чуулгандуу журналисттик иликтөөлөрдө каарман болгон ишкер. Анын ысымы алгачкы жолу 2017-жылы BuzzFeed басылмасы мурунку британ тыңчысы Кристофер Стилдин ал тууралуу макаласын жарыялаганда белгилүү болгон. Эл аралык басылмаларда жарыяланган маалыматтарга караганда, Губарев менен анын технологиялык компаниялары Орусиянын Федералдык чалгын кызматы (ФСБ) менен тыгыз кызматташып иштейт.

Июндун башында журналист Болот Темиров инвесторлор тууралуу иликтөө жасаган.

“Янковская мурда Орусиядагы Усть-Илимск шаарынын вице-мэри болгон. Ал жерде ал мүлк жана курулуш иштерин башкарган. Ал эми эки компаниянын кожоюндары Кипрдеги фирмалар. Бири жаңы эле ачылган, экинчиси, 15 млн еврого бааланган кымбат автоунаалардын ээси. Экөөнүн тең артында турган ысым – Алексей Губарев. Кызыгы, Янковская сыяктуу эле, Губарев да Усть-Илимскиден чыккан. Орусияда иш баштап, кийин Кипрге көчүп кеткен. Ал жакта IT компанияларын ачкан”, - дейт Темиров.

Темиров иликтөөсүндө Губаревдин орус олигархы Роман Абрамович менен өнөктөш экенин жана 2023-жылы Кыргызстанга келип, президент Садыр Жапаров менен жолугуп кеткенин айтууда.

Бул маалымат боюнча өкмөт өкүлдөрү эч кандай комментарий бере элек.